Κρόμγουελ, Όλιβερ

(Oliver Cromwell, Χάντινγκτον 1599 – Λονδίνο 1658). Άγγλος πολιτικός. Γαιοκτήμονας από την κομητεία του Χάντινγκτον, εγκολπώθηκε με απόλυτη και σχεδόν φανατική αφοσίωση τις θρησκευτικές και πολιτικές θέσεις του πουριτανισμού, έπειτα από μια νεανική περίοδο θρησκευτικών αμφιβολιών. Εξελέγη πρώτα στο Βραχύ Κοινοβούλιο και αργότερα στο Μακρό Κοινοβούλιο (1640) και έδωσε αμέσως αποδείξεις της μοναδικής ενεργητικότητας και ικανότητάς του, υποστηρίζοντας τους πουριτανούς εναντίον των επεμβάσεων της μοναρχίας και του κλήρου κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Το 1642 επέδειξε μεγάλο στρατιωτικό ταλέντο οργανώνοντας με δικά του έξοδα το σύνταγμα των σιδηροπλεύρων και στη συνέχεια ως εμψυχωτής και οργανωτής της Στρατιάς του Συνδέσμου των Ανατολικών Κομητειών (Eastern Association), με την οποία νίκησε τους βασιλόφρονες στο Μάρστον Μουρ (1644) και στο Νέισμπι (1645). Τις στρατιωτικές του επιτυχίες ακολούθησαν σοβαρές διενέξεις μεταξύ κοινοβουλίου και στρατού και στους κόλπους του ίδιου του κοινοβουλίου. Το τελευταίο αποτελείτο, στο μεγαλύτερο μέρος του, από πρεσβυτεριανούς (που ήταν συντηρητικοί και υποστηρικτές της αποκατάστασης των βασιλικών δικαιωμάτων), από ανεξάρτητους, ριζοσπαστικής και δημοκρατικής τοποθέτησης (οι οποίοι ήταν επίσης χωρισμένοι σε ανεξάρτητους ευγενείς, μεταξύ των οποίων και ο K.) και, τέλος, από τους αποκαλούμενους ισοπεδωτικούς (πιο λαϊκή ομάδα, που δεν ήταν ικανοποιημένη από την πολιτική ισότητα που πρότειναν οι πρώτοι και απαιτούσε μεγαλύτερη οικονομική ισότητα). Ο Κ. αντιτάχθηκε στην απόλυση του στρατού, κάτι που θα σήμαινε την ανάθεση όλων των εξουσιών στο κοινοβούλιο, ενώ ο βασιλιάς Κάρολος Α’ Στιούαρτ, ελπίζοντας να επωφεληθεί από τους δισταγμούς των αντιπάλων του, εξακολουθούσε να διαπραγματεύεται και με το κοινοβούλιο και με τον στρατό. Όμως, την άνοιξη του 1648 ξέσπασε νέος εμφύλιος πόλεμος, κατά τον οποίο ο Κ. επικεφαλής των στρατευμάτων του κατανίκησε τους βασιλικούς στην Ουαλία και στη συνέχεια τους Σκοτσέζους. Και επειδή το κοινοβούλιο έδειξε διαθέσεις να διαπραγματευθεί ακόμα μία φορά με τον βασιλιά, ο Κ. κατέλαβε με τον στρατό το Λονδίνο και έδιωξε από το κοινοβούλιο τους πρεσβυτεριανούς και τους υποστηρικτές της μοναρχίας· έτσι ήταν ελεύθερος να οδηγήσει σε δίκη τον βασιλιά Κάρολο A,’ ο οποίος εκτελέστηκε στις 30 Ιανουαρίου 1649. Μετά την κατάργηση της Βουλής των Λόρδων, εγκαθίδρυσε τη δημοκρατία (Commonwealth), για διάρκεια έντεκα ετών, μόνο με μία βουλή και Συμβούλιο του Κράτους που εξέλεγαν οι Κοινότητες. Η νέα κυβέρνηση, της οποίας ο Κ. ήταν η κυρίαρχη μορφή, υποχρεώθηκε να αντιμετωπίσει τους βασιλόφρονες της Σκοτίας και της Ιρλανδίας, που υποστήριζαν τον Κάρολο Β’ Στιούαρτ. Το 1649 ο Κ. επέδειξε ιδιαίτερη αγριότητα στην καταστολή της αντίδρασης της κελτικής και της καθολικής Ιρλανδίας, στη συνέχεια πέρασε στη Σκοτία και το 1651 νίκησε οριστικά στο Ούστερ τον Κάρολο B’, ο οποίος αναγκάστηκε να καταφύγει στη Γαλλία. Ο K., επιστρέφοντας στο Λονδίνο, διέλυσε το κοινοβούλιο, που στο μεγαλύτερο μέρος του αποτελείτο ακόμα από πρεσβυτεριανούς, και δημιούργησε νέο σύνταγμα, το Instrument of Govern, μέσω του οποίου ονομάστηκε Λόρδος, Προστάτης της Αγγλίας, της Σκοτίας και της Ιρλανδίας, διόρισε Συμβούλιο του Κράτους από 21 μέλη και καθόρισε τις εξουσίες του νέου κοινοβουλίου. Στην πραγματικότητα, η νίκη των ανεξαρτήτων κατά των πρεσβυτεριανών ήταν νίκη των αστών του Λονδίνου (City) κατά της φεουδαρχικής αριστοκρατίας, σε έναν αγώνα που είχε εκδηλωθεί με διπλή μορφή: τη θρησκευτική (πουριτανικό κίνημα) και την πολιτική (κοινοβούλιο). Ο αγώνας αυτός του Κ. σήμανε την αρχή της ανόδου της αστικής τάξης και του καπιταλισμού. Ευρύτατο και από πολλές απόψεις θετικό υπήρξε το έργο του K., ο οποίος, το 1655, αφού διέλυσε πάλι το κοινοβούλιο, που είχε εκδηλώσει εχθρικές διαθέσεις απέναντί του, έκανε εντονότερο τον δεσποτικό χαρακτήρα της κυβέρνησής του· δημιούργησε ικανή διοίκηση, αποκατέστησε μια κάποια θρησκευτική ανοχή και ενίσχυσε τον στρατό και τον στόλο. Ο Κ. έστρεψε εξάλλου την προσοχή του στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας και έκανε σεβαστή την αγγλική ηγεμονία στις θάλασσες, υποχρεώνοντας την Ολλανδία, που είχε υποστεί την καταστροφή του στόλου της το 1652, να αναγνωρίσει τη Navigation Act (νόμος περί ναυτιλίας). Αφού απέσπασε την Τζαμάικα από την Ισπανία, δέχτηκε τη συμμαχία με τη Γαλλία και προμήθευσε άντρες και πλοία στον Λουδοβίκο ΙΔ’ που πολεμούσε κατά των Ισπανών, παίρνοντας ως αντάλλαγμα το Μάντικε και τη Δουνκέρκη, που προσαρτήθηκαν το 1658. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του Κ. διαταράχθηκαν από νέες εσωτερικές αντιθέσεις. Το 1657 αρνήθηκε το στέμμα, ίσως για να μη δυσαρεστήσει τον στρατό, λίγο αργότερα όμως δέχτηκε τον τίτλο του ισόβιου προστάτη με εξουσίες συνταγματικού ηγεμόνα. Πεθαίνοντας όρισε διάδοχό του τον γιο του, Ρίτσαρντ (βλ. λ. Κρόμγουελ, Ρίτσαρντ). Η έντονη δράση και ζωή του Κ., περισσότερο από τη φιλοδοξία στηρίχτηκε μάλλον στην πεποίθηση ότι ο ίδιος όφειλε να φέρει εις πέρας «ad maiorem Dei gloriam» («προς μείζονα του Θεού δόξαν»), κατά την έκφραση του Καλβίνου, μια δύσκολη πολιτική και θρησκευτική αποστολή. Το έργο του Κ. και η εποχή του άφησαν βαθιά τα ίχνη τους στην αγγλική ιστορία. «Ο Όλιβερ Κρόμγουελ με τον στρατό του, μετά τη μάχη του Μάρστον Μουρ» (1644), έργο του Κροφτς. Προσωπογραφία του Άγγλου πολιτικού και στρατιωτικού Όλιβερ Κρόμγουελ, έργο άγνωστου ζωγράφου.